|
|
|
|
Het begin (deel 1)
donderdag 16 juni 2022 |
 |
|
|
Sinds enige weken geven Henny Goverde en ik schaakles op de Montessori basisschool hier in Nijmegen, en wel aan kinderen van 6 tot 10 jaar. Het lesgeven gebeurt gestructureerd en systematisch met behulp van de "Stappenmethode". Je merkt al gauw progressie bij de jonge kinderen, ze pakken het snel op.
Door dat lesgeven kwamen herinneringen bij me boven hoe dat leerproces vroeger bij mij ging en hoe ik me de schaakregels eigen maakte. Niks geen les, in ieder geval niet iets wat daar voor door kon gaan. Ik denk dat mijn verhaal tamelijk illustratief is voor de oudere schaker (65 plus). Een korte schets hoe dat bij mij ging.
Ik heb schaken van mijn oudste broer geleerd, zo rond mijn 10e levensjaar, thuis in Heerlen. Weet niet meer precies hoe dat ging. Wat ik wel weet is dat ik, in die beginjaren zestig van de vorige eeuw, verwoed met hem en twee andere broers geschaakt heb. Daar is ook de basis gelegd van de liefde voor het spel. Alleen jammer dat we niet veel van elkaar leerden. We waren en bleven allemaal ongeveer even sterk. Je kon niet profiteren van adviezen en kennis van een deskundige. Aan "en-passant" slaan deden we niet. We kenden die regel gewoon niet. En-passant slaan heb ik pas in mijn studententijd geleerd. Idem de schaaknotatie, niet mee vergroeid.
Aanraken was bij ons thuis "bijna zetten". Wij hanteerden de regel dat je pas gezet had met een speelstuk als je dat op een veld had losgelaten. Dat vonden we al streng. Je kon af en toe gerust nog even switchen met je zetkeuzes.
De verbodsregel op het schaak staan tijdens de rokade kenden we ook niet. Dergelijke beperkingen had onze grote broer ons niet geleerd. Hij had tenslotte ook maar "her en der" de regels opgevangen. Zo speelden we jarenlang schaak. Als we nog tien jaar zo hadden doorgespeeld in onze gesloten familie enclave was dit soort schaakvast geëvolueerd tot een heel eigen Limburgse variant.
Mijn vader (beeldend kunstenaar) maakte voor ons een groot bord en prachtige houten stukken van een dikke bezemsteel. Het gaf een heel eigen sfeer als we ermee speelden. Helaas zijn ze, door het veelvuldig gebruik, in de loop der jaren kwijt geraakt. Ik heb soms heimwee naar mijn beginperiode schaak. Zondagmiddag bij ons thuis in de grote huiskamer, van het gezin met 11 kinderen. Mijn broer John (12 jaar) en ik (13 jaar) bezig aan ons 15e en beslissende schaakpotje (stand 7/7). Op datzelfde moment in dezelfde kamer:
 | | twee zusjes quatre-mains spelend op de piano
| | | mijn oudste zus stofzuigend tussen rennende en schreeuwende kleuters
| | | mijn kleine broertje van 3 jaar die keer op keer de koprol doet op de bank, onder gelach en luid applaus van de rest van de familie
| | | mijn moeder opruimopdrachten uitdelend en in de weer met een kirrende baby
| | | mijn vader achter zijn schildersezel, druk pratend met zijn model (een van mijn zussen)
|
Het was ondenkbaar dat je in deze kakafonie voor het schaken om stilte zou vragen. Die behoefte kwam overigens nooit bij je op. Je wist niet beter of schaken hoorde thuis in een dergelijke entourage. Geluid hindert me sindsdien ook nooit bij schaken, getraind als ik ben door dit familieverleden. Sterker nog, als iemand nu in de speelzaal van SMB schakers weleens vermanend toespreekt omdat ze te hard praten bij hun na-analyses, ben ik verrast en ervaar ik dat bijna altijd als overdreven. Zo gaat dat nou eenmaal bij schaken, denk ik dan, opgegroeid binnen de natuurlijke habitat van het schaken, het luide familieverband.
Ik ging in 1967 studeren in Nijmegen en kwam er al gauw achter, via schaakpotjes met medestudenten, dat ik nog niet alle schaakregels goed kende. Redelijk veel gespeeld op studentenkamers. Het kwam echter niet bij me op om bij een schaakclub te gaan. Je kwam er ook niet mee in aanraking. Dat vind ik achteraf jammer want echt goed schaken leer je natuurlijkbij een schaakclub, waar je lessen en tips krijgt en door het competitie spelen sterker kunt worden. Pas in 2008 ben ik lid geworden van SMB, dat had 50 jaar eerder gemoeten.
Door het mijmeren over mijn eigen schaakverleden ging ik eens rondvragen bij enkele oudere schakers van SMB en leden van het Seniorenschaak Nijmegen (waar ik ook wekelijks speel) hoe zij het spel geleerd hebben, hoe zij ermee in aanraking kwamen. Men gaf me heel verschillende en steevast leuke verhalen terug, leuk om deze beginvarianten te horen. Deze beginvarianten geef ik ook nog graag door.
Wordt vervolgd...
Frans Drummen
Foto: Omslag van "Handleiding tot het schaakspel" van G.Neuman, jaar 1920.
|
|
|
| |
|
|
