De ware liefhebber (aflevering 17)

Verlies, troost en passie In deze maandelijkse column is weinig aandacht besteed aan professionele schakers, het ging vooral over gewone clubschakers en bespiegelingen over het wel en wee van de doorsnee schaker. Daar gaan we in deze column verandering in aanbrengen. Aandacht voor een absolute topspeler. De grootmeesters zijn natuurlijk van een aparte categorie, ze vertegenwoordigen alles waar de gewone huis-tuin-en-keukenschaker alleen maar van kan dromen. Veel winnen, een heel hoge rating, een enorme status onder schakers, geld verdienen met je passie, deelnemen aan mooie buitenlandse toernooien, etc. De wereldkampioen krijgt daarbij logischerwijs de meeste aandacht en eer. De spelers die op wereldniveau in de top 100 staan zijn echter ook zeer interessant om je in te verdiepen en over te lezen. Topschakers die daarbij het meest tot de verbeelding spreken zijn diegene die zowel geniaal als wisselvallig zijn. Die schakers scoren dikwijls beter als publiekslieveling dan de wereldkampioen of top 5 spelers. Het schaakpubliek identificeert zich namelijk niet met iemand die alleen maar wint of voorzichtig speelt (anders blijf je niet in de top 5). Nee, men wil emotie zien, een felle karakterstructuur van de schaker ervaren, kunnen genieten van gevaarlijk grillig spel dat prachtige zeges oplevert maar ook tot bittere nederlagen kan leiden. Zo'n schaker is de Oekraïense grootmeester Vassily Ivanchuk. Bij uitstek gekwalificeerd als "geniaal maar wisselvallig". Hij is geboren in 1969 en grootmeester sinds 1988. Een ware liefhebber van het spel. Hij behoorde eind jaren negentig van de vorige eeuw tot de absolute wereldtop en won het ene toernooi na het andere. Onder andere het Hoogoventoernooi (1996). In 2004 wist hij met het Oekraïense team (Ivanchuk op bord 1) de schaakolympiade te winnen. Nu in 2025, op 56-jarige leeftijd, staat hij nog als nr. 82 op de wereldranglijst. Een ongelooflijk hoge plek gezien zijn leeftijd. Op YouTube filmpjes en internet foto's kun je zien dat hij als schaker ten volle opgaat in het spel. Blij en enthousiast als hij wint maar ook in huilen uitbarstend bij verlies. Hoe vaak zie je dat? In het laatste kwartaalblad 2025 van de KNSB treft de lezer een foto van de huilende grootmeester met zijn hoofd op tafel. Hij wordt getroost door een official die hem schouderklopjes geeft. Ik heb meteen veel sympathie voor zo'n gekwelde schaker, herken de emotie die plots bij schaakverlies kan toeslaan. Normaliter zie je dat alleen bij je clubgenoten bij de SOS of de KNSB competitie. Vloeken, weglopen, met deuren slaan, de tegenstander heel boos aankijken, op het bord slaan, diepe zuchten, ingehouden snikken. Gevoelsuitingen die dan niet zeldzaam zijn. Een grootmeester doet zoiets niet, denk je. Fout gedacht. Ivanchuk laat volop schaakemotie en passie zien. Hij ligt snikkend voorovergebogen op het bord, nadat hij in gewonnen stand een rapidpartij met een paar seconden verloor. Ik vind het bijna ontroerend om te zien. De schaakofficial, die hem troostend op zijn schouder klopt, weet dat gemeenplaatsen als "trek het je niet aan" of "volgende keer beter" niet zullen helpen. Je moet er toch niet aan denken dat zoiets banaals gezegd wordt. Woorden schieten namelijk te kort. De welgemeende hand op de schouder is daarentegen zeer passend en drukt mededogen uit. Deze arbiter verdient alle lof en maakt het beeld van de huilende grootmeester menselijk. In het jaar 2026 zullen we vast en zeker weer een toernooiwinst van Vassily Ivanchuk kunnen noteren. Zo'n speler is het, na een dal weer een hoge piek. Ik ben fan van hem. Frans Drummen